ახალი კვლევა

„საბჭოთა და პოსტსაბჭოთა დროში დაბადებული  გერმანიაში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტების აღქმები და დამოკიდებულებები” – ამ საკითხზე თსუ-ს ფსიქოლოგიისა და განათლების მეცნიერებათა ფაკულტეტის ასოცირებულმა პროფესორმა ეკატერინე ფირცხალავამ გერმანიის იუსტუს ლიბიგის გისენის უნივერსიტეტში,   გერმანიის აკადემიური გაცვლის სამსახურის (DAAD) მიერ გამოცხადებულ კონკურსში „განმეორებითი სტიპენდია ყოფილი სტიპენდიატებისთვის“ ფარგლებში, სამთვიანი თვისებრივი კვლევა ჩაატარა.

გისენის უნივერსიტეტში ეკა ფირცხალავას მასპინძლობა გაუწიეს სოციალური ფსიქოლოგიის მიმართულების პროფესორებმა: სოციალური ფსიქოლოგიის პროფესორმა იან ჰუსერმა,  ორგანიზებული ფსიქოლოგიის პროფესორმა უტე  კლეჰემ და საერთაშორისო შედარებითი სოციალური კვლევის მეთოდების პროფესორმა   ელმარ შლუტემ. კვლევითი ვიზიტის ფარგლებში,  კვლევის პროცესში ინსტიტუციური  მხარდაჭერის გარდა,  შეხვედრები   შემდგომი თანამშრომლობის გაღრმავების საკითხებთან დაკავშირებითაც  შედგა.  

კვლევითი ვიზიტის ფარგლებში   სამეცნიერო ლიტერატურის მიმოხილვა გისენის უნივერსიტეტში ბიბლიოთეკის რესურსების გამოყენებით ჩატარდა. სიღრმისეული  ინტერვიუების რეალიზაცია  ჰესენის მხარეში გისენთან მიმდებარე პატარა ქალაქებში მცხოვრებ ემიგრანტებთან პირისპირ ჩატარდა და „ადგილზე მიჯაჭვულობის“ საკითხზე გამოკითხვა ონლაინ ფორმატში მიმდინარეობდა. ამ დროისთვის ეკატერინე ფირცხალავა შეგროვებული მონაცემების დამუშავების ეტაპზეა, თუმცა შედეგების ძირითადი ტენდენციები უკვე გამოკვეთილია.

„რეპრეზენტატულად ვერ ვისაუბრებ, თუმცა ჩემი ჰიპოთეზა შეიძლება ითქვას, რომ გამართლდა. გერმანიაში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტების შეხედულებები და აღქმები  მათი დაბადებისა და საშუალო განათლების მიღების პერიოდის მიხედვით განსხვავდება. საბჭოთა კავშირის პერიოდში დაბადებულ  ქართველ ემიგრანტებს  მეტი „მიჯაჭვულობა“ (იდენტობა)  აქვთ საქართველოსადმი:  ქართველ ემიგრანტს თუ ოჯახი აქვს გერმანელთან შექმნილი, ცდილობს, რომ შვილს ასწავლოს ქართული,  წელიწადში ერთხელ მაინც ჩამოვიდნენ საქართველოში, უძრავ ქონებას ყიდულობენ სამშობლოში, ცდილობენ ქართული კულტურის შენარჩუნება-წარმოჩენას სხვადასხვა ღონისძიებების ორგანიზების გზით გერმანიაში  და მათ ინტერვიუებში   პენსიაში გასვლის შემდეგ სამშობლოში დაბრუნების გეგმაც არის. ეს გერმანიაში მცხოვრები ქართველი ემიგრანტების ის ნაწილია, რომლებსაც აქვთ გერმანული განათლება, მაღალი სოციალური სტატუსი და აქტიურად თანამშრომლობენ ქართულ სათვისტომოსთან.

ინტერვიუების მიხედვით, ახალი თაობა  განსხვავებულია, თუმცა ორივე თაობის შეხედულება ერთმანეთს ემთხვევა  გერმანელებსა და ქართველებს შორის განსხვავებების იდენტიფიცირების საკითხში. განსხვავებაში იგულისხმება გერმანელებისათვის დამახასიათებელი ინტერპერსონალურ ურთიერთობებში გამოხატული „არაქართული“, შედარებით ცივი კომუნიკაცია, მეგობრობის დეფინიციის განსხვავებულობა. ახალი თაობის სამომავლო გეგმები მომდევნო 10 წელი საქართველოს არ უკავშირდება.  დაბრუნებას შორეულ მომავალში დაგეგმავენ, როდესაც მათი პროფესია ისეთივე დაფასებული იქნება, როგორც გერმანიაში და ექნებათ კარგი ანაზღაურება“, – განმარტავს ეკატერინე ფირცხალავა.

რა არის მიზეზი? – ამომწურავი პასუხის გაცემა განხორციელებული კვლევის ფარგლებში გაწერილი არ ყოფილა, თუმცა მკვლევარი შესაძლო განმაპირობებელ ფაქტორებზე საუბრობს.

„ბენედიქტ ანდერსონის „წარმოსახვითი საზოგადოების“ მიხედვით, რომელიც უშუალოდ საქართველოს, ცხადია, არ ეხება, აჩვენებს, თუ როგორ შეიძლება წარმოსახვითი საზოგადოებების მიმართ ადამიანებს  მიჯაჭვულობა შეუქმნა. ეს ხორციელდება იდეოლოგიის ყველა ხელმისაწვდომი საშუალებით გავრცელების გზით, რაც საბჭოთა კავშირის დროს ხდებოდა – ფილმები, წიგნები, ტელევიზია ამ მიმართულებით მუშაობდა და თანაც პატრიოტიზმის, სამშობლოს სიყვარულის განმტკიცების სულისკვეთებით. შედეგად, ადამიანებს ჰქონდათ ერთი „სამშობლო – საბჭოთა კავშირი“, მაგრამ, ამავე დროს, 15 ერთმანეთისგან სრულიად განსხვავებული რესპუბლიკის ხალხი „პატივს სცემდა“ თავის რესპუბლიკას. ამასთან ერთად,  საქართველოშიც ქართველებს ჰქონდათ უამრავი ლექსი, ნოველა, რომანი, წიგნი, ფილმი, რომელიც ადამიანს სამშობლოს მიმართ პატრიოტულ გრძნობას უღვივებდა, ანუ საბჭოთა პერიოდში გაზრდილი თაობისთვის ეს ახლობელია, ხოლო ახალი თაობის  წარმომადგენლებს, ალბათ, არც  ნანახი და არც წაკითხული არ აქვს მსგავსი რამ, თუ ეს სასკოლო პროგრამაში არ შედის. ამავე დროს, მათ გაცილებით მეტი თავისუფლება აქვთ, ვიდრე საბჭოთა კავშირის დროს დაბადებულ ადამიანებს. ციფრული ტექნოლოგიების ერაში, ინტერნეტსივრცეში მეტია თავისუფლება და ნაკლები – შეზღუდვები… ზოგჯერ ეს თავისუფლება იმდენად დიდია, რომ, რიგ შემთხვევაში, ავიწყდებათ – თუ სად იწყება სხვისი თავისუფლება“, – ამბობს მკვლევარი.

ეკატერინე ფირცხალავა კვლევის პროცესში გაჩენილ ახალ კითხვებზეც საუბრობს:

„ამ კვლევის პროცესში  ინტერვიუს ჩაწერისას ჩემში ორი „მე“ ებრძვის ერთმანეთს: ფსიქოლოგი, რომელსაც ესმის, რომ ადამიანი  თავისუფალია და უნდა იყოს იქ, სადაც ის ბედნიერია, თავს კარგად გრძნობს, ხოლო მეორეა რიგითი ქართველი ადამიანის  „მე“,  რომელიც შიშობს  –  თუკი წასული ახალგაზრდები დაბრუნებას არ გეგმავენ მანამდე, სანამ საქართველოში ყველაფერი კარგად არ იქნება და თუ ყველა წავა (წასვლის მსურველი ამ დრომდე ბევრია), მაშინ ვინ უნდა გამოასწოროს არსებული ვითარება,  ვინ  შექმნის იმას, რაზეც ემიგრანტების პასუხშია მინიშნება –  ,,… როცა საქართველოში ყველაფერი კარგად იქნება“.

DAAD – რუსთაველის კვლევითი  სტიპენდია ეკატერინე ფირცხალავამ 2021 წელსაც მოიპოვა. თვისებრივი კვლევის მიზანი ახალ სოციოკულტურულ გარემოში, გერმანიაში მცხოვრები  ქართველი ემიგრანტების სუბიექტური აღქმების საფუძველზე მათი  ეთნიკური იდენტობის შენარჩუნების სტრატეგიებისა და  ჯგუფის შიდა და ჯგუფთაშორისი ურთიერთობების შესწავლა, ასევე, მათი საქართველოს მიმართ დამოკიდებულებებისა და მათი მომავლის საქართველოსთან დაკავშირებული გეგმების ანალიზი იყო. განსხვავებით მიმდინარე კვლევისგან, 2021 წელს  ემიგრანტების  ის კატეგორია მონაწილეობდა, რომლებიც ემიგრაციაში მინიმუმ 10 წელი იმყოფებოდნენ.

ამ კვლევის შესახებ სტატია ქართულ ენაზე  „ქართული ფსიქოლოგიური ჟურნალის“ წლევანდელ ნომერში გამოქვეყნდება. სამეცნიერო ჟურნალი თსუ-ს ფსიქოლოგიისა და განათლების მეცნიერებათა ფაკულტეტის ოფიციალური, საერთაშორისო რეფერირებადი, ბილინგვური ჟურნალია, სადაც  სტატიები ფსიქოლოგიისა და ფსიქოლოგიის მომიჯნავე ინტერდისციპლინურ დარგებში არსებული აქტუალური საკითხების შესახებ ქვეყნდება.