2022 წელს თსუ-ს ქართულ-ოსურ ურთიერთობათა სამეცნიერო-კვლევითმა ცენტრმა და ორგანიზაცია „კავკასიურმა მოზაიკამ“ ორი წიგნი  – „ქართულ-ოსურ-რუსულ-ინგლისური და ოსურ-ქართულ-რუსულ-ინგლისური სასაუბრო“ და „ქართულ-ოსური და ოსურ-ქართული ლექსიკონი“ ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიის მხარდაჭერით ხელახლა გამოსცა. მიზეზი ქართველი და ოსი მკითხველის მოთხოვნა გახდა. ლექსიკონისა და სასაუბროს პრეზენტაცია  რამდენიმე სკოლაში უკვე გაიმართა, თებერვლის დასაწყისში კი წიგნების წარდგენა გორის სახელმწიფო უნივერსიტეტშია დაგეგმილი.

„ჩვენი შემოქმედებითი ჯგუფი, რომელიც ქართველებისა და ოსებისაგან შედგება,  ქართულ-ოსური კონფლიქტის პირველივე წლებიდან შეუდგა ქართველთა და ოსთა შორის საურთიერთო ენის კვლავ გამონახვას განათლებისა და კულტურის გზით. ჩავატარეთ ქართველი და ოსი ახალგაზრდების, ასევე, შერეულ ოჯახთა წარმომადგენლების შეხვედრები, გამოვეცით წიგნები, დავდგით ქართულ-ოსური სპექტაკლები…

„ქართულ-ოსურ-რუსულ-ინგლისური და ოსურ-ქართულ-რუსულ-ინგლისური სასაუბროსა“ და „ქართულ-ოსური და ოსურ-ქართული ლექსიკონის“ ხელახლა გამოცემა მათზე მზარდმა მოთხოვნილებამ გამოიწვია. ამ წიგნებით დაინტერესდნენ ოსი, ქართველი და სხვადასხვა ერის წარმომადგენლები. მნიშვნელოვანია, რომ ეს არის ორივეს – ქართული და ოსური ენების პოპულარიზაცია. დღეს, როცა იუნესკოს ცნობით, ოსური ენა გადაშენების საფრთხის წინაშე მდგარ ენათა შორისაა დასახელებული, კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია ამ ენის დაცვაზე ზრუნვა. ეს ქართულ-ოსურ ენებზე გამოცემული წიგნები მოწმობს, რომ საქართველოში ვცდილობთ არა მხოლოდ ოსური ენის შენარჩუნებას, არამედ მისი განმტკიცება-განვითარების მდგრადი პროცესის უზრუნველყოფას“,  – აღნიშნავს თსუ-ს ქართულ-ოსურ ურთიერთობათა სამეცნიერო კვლევითი ცენტრის ხელმძღვანელი, პროფესორი ნაირა ბეპიევი.

„ქართულ-ოსური და ოსურ-ქართული ლექსიკონი“ ამავე ჯგუფმა, ორგანიზაცია „კავკასიური მოზაიკას“ ინიციატივით, პირველად  2012 წელს გამოსცა. წიგნის შედგენა-გამოცემა ქართველი და ოსი მეცნიერების ერთობლივი თანამშრომლობის შედეგად გახდა შესაძლებელი. რედაქტორები არიან აკადემიკოსი ნაფი ჯუსოითი, აკადემიკოსი ავთანდილ არაბული, პროფესორი თამერლან გურიევი, პროფესორი ნინო პოპიაშვილი. წიგნს ერთვის აკადემიკოს ვ. აბაევის ოსური ენის გრამატიკული ნარკვევი და აკადემიკოს ავთანდილ არაბულის ქართული ენის გრამატიკული ნარკვევი. ლექსიკონის მთავარი რედაქტორია პროფესორი ნაირა ბეპიევი.

ორივე წიგნი: „ქართულ-ოსური ლექსიკონი, ოსურ-ქართული ლექსიკონი“ და ქართულ-ოსურ-რუსულ-ინგლისური და ოსურ-ქართულ-რუსულ-ინგლისური სასაუბრო“  ევროკავშირისა (EU) და გაეროს განვითარების (UNDP) ერთობლივი პროგრამა „კობერმის“ (COBERM) მხარდაჭერით გამოიცა. მათივე თანამშრომლობით დაიბეჭდა ფოლკლორული კრებულები: ნართების ეპოსი – ორტომეული (ქართულ-ოსურ ენებზე), ადაპტირებული ნართების ეპოსი ბავშვებისათვის (ქართულ, ოსურ, გერმანულსა და ინგლისურ ენებზე) და, ასევე, ჩატარდა კულტურულ-საგანმანათლებლო ღონისძიება – ქართულ-ოსური სპექტაკლები ქართველი და ოსი მსახიობების მონაწილეობით.

„უნდა აღინიშნოს, რომ „ნართების ეპოსი ბავშებისათვის“ არაერთ საჯარო სკოლაში დამხმარე სახელმძღვანელოდ გამოიყენება, მათ შორის: თბილისის პირველ კლასიკურ გიმნაზიაში  (პედაგოგი თამარ ბზიკაძე), ფონას საჯარო სკოლაში (პედაგოგი ვალენტინა ხეთაგუროვი), არეშფერნის საჯარო სკოლაში (პედაგოგი ლალი ვანეევა), წიწკენაანთსერის სკოლაში (პედაგოგი ირმა ფილიევა) და სხვ.

წლების განმავლობაში კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს მხარდაჭერით გამოვეცით ძალიან საინტერესო პოეტური კრებულები: ოსი კლასიკოსების – კოსტა ხეთაგუროვის, ნაფი ჯუსოითის, გიორგი ბესთაუთის, გიორგი ძუგაევის პოეტური ორენოვანი (ქართულ-ოსური) კრებულები. სულ ახლახან (2022 წ.) კულტურისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს დახმარებით გამოვეცით ოსი მწერლისა და მთარგმნელის მერი ცხოვრებოვას მოთხრობების კრებული „სანამ ხარ“, – აღნიშნავს პროფესორი ნაირა ბეპიევი.

2015 წლიდან, მას შემდეგ, რაც ივანე ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქართულ-ოსურ ურთიერთობათა სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრი დაფუძნდა, ამ ცენტრის თანამშრომლები ინტენსიურად ცდილობენ ქართულ-ოსური ურთიერთობის აღდგენას. ამ მიზნით არაერთი ერთობლივი  კულტურულ-საგანმანათლებლო ღონისძიება ჩატარდა.

2022 წელს დონორი ფონდების – გაერთიანებული სამეფოს (UK) და გაეროს განვითარების ფონდის (UNDP) ერთობლივი პროგრამა კობერმის (COBERM) მხარდაჭერით რამდენიმე ახალი წიგნიც გამოიცა: „ქართული პოეზია, ანთოლოგია ოსურ ენაზე“ და „ოსური პოეზია, ანთოლოგია ქართულ ენაზე“, „ქართულ-ოსური ილუსტრირებული ლექსიკონი“, „ოსურ-ქართული ილუსტრირებული ლექსიკონი“ – საანბანო წიგნები ბავშვებისათვის, სამეცნიერო სტატიების კრებული „ქალი ქართულსა და ოსურ ფოლკლორში“.

 „ძალზე მნიშვნელოვანია „ქართული პოეზია, ანთოლოგია“ ოსურ ენაზე და „ოსური პოეზია, ანთოლოგია“ ქართულ ენაზე გამოცემა, რადგან ორივე კრებულში ოსი და ქართველი პოეტების, საზოგადო მოღვაწეებისა და მწერლების შემოქმედებიდან რჩეული ლექსები შევიდა. ამ კრებულში მკითხველი პირველად წაიკითხავს უმ­დი­დ­რეს ქართულ ფოლკლორულ შედევრებს ოსურ ენაზე: „წუ­თისოფელი რა არი“, „წუთისოფლის სტუმრები ვართ“, „მზე დედაა ჩემი“ და სხვ. ოსურ ენაზევე პირველად ითარგმნა და ამ გამოცემაში ქვეყნდება ბორენა დედოფლის რითმიანი იამბიკო „რომელმან ეგე ევას მიუძღე ვალი..“, ასევე ქართული ფოლკლორის შესა­ნიშ­ნავი ნიმუში, ადამიანის, დედის, ქალის თანაგანცდისა და თა­ნა­გრძნობის გასაოცარი პოეტური სახე – „ლექსი ვეფხისა და მოყმისა“.

ამ წიგნებს ქართველი და ოსი კლასიკოსების გამონათქვამები აქვს წამძღვარებული:

 „საკუთარი კეთილდღეობა ჩვენის მეზობლის კეთილ­დღეობაზეა დამოკიდებული, მეზობლის უბედურებაზე ჩვენი ბედნიერება ვერ დაფუძნდება, ვერ აშენდება“.

 ილია ჭავჭავაძე  („ივერია“, 1886)

 „აი, ეს წიგნები – ქართული მწერლობის ანთოლოგია ოსურ ენაზე და ოსური მწერლობის ანთოლოგია ქართულ ენაზე – უნდა გახდეს ჩვენი ხალხის, ოსი და ქართველი ხალხის ურთიერთობათა მოწესრიგებაში გონივრული, წრფელი გულით გასაკეთებელი უაღრესად მნიშვნელო­ვანი საქმის კეთილი მეგზური“.

აკად. ნაფი ჯუსოითი

ვფიქრობ, რომ აღნიშნული საგამომცემლო პროცესი და, ასევე, სამეცნიერო და კულტურული აქტივობები უნდა გაგრძელდეს, რომ ჩვენს ახალ და მომავალ თაობას არ დაავიწყდეს ის სიყვარული, რომელიც ქართველ და ოს ერს ერთმანეთთან საუკუნეების განმავლობაში აკავშირებდა და აძლიერებდა“, – განმარტავს ნაირა ბეპიევი.

ამ დროისათვის თსუ-ს ქართულ-ოსურ ურთიერთობათა სამეცნიერო-კვლევით ცენტრში IX საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციისათვის მზადება მიმდინარეობს. თითოეულ წინა კონფერენციის მუშაობაში 120-ზე მეტი მეცნიერი იღებდა მონაწილეობას. მეცნიერები საქართველოს უნივერსიტეტებიდან, სამხრეთ და ჩრდილო კავკასიიდან, საზღვარგარეთის ქვეყნებიდან 3 დღის განმავლობაში ერთად მსჯელობდნენ და განიხილავდნენ მეცნიერების სხვადასხვა სფეროში წარმოდგენილ კვლევებს.

„განათლება, მეცნიერება და კულტურა არის ყველაზე საიმედო და მშვიდობიანი გზა ორ ეთნოსს შორის კომუნიკაციის განსამტკიცებლად. ამ მშვიდობიან ფორუმზე სხვადასხვა ერის მეცნიერთა ერთიანობის სულისკვეთება გამოსჭვიოდა, რაც საიმედო, სამომავლოდაც მშვიდობიანი, მეგობრული თანამშრომლობის დამადასტურებელია. გასულ წელს ამ კონფერენციის მხარდამჭერები იყვნენ განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი. წელსაც ამ მნიშვნელოვან საქმეში მათი მხარდაჭერის დიდი იმედი გვაქვს,“ – აღნიშნა კონფერენციის ორგანიზატორმა, პროფესორმა ნაირა ბეპიევმა.