ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მიღების მოლოდინში ამ პროცესისთვის ქართული ტერმინოლოგია მზად უნდა იყოს – ამის თაობაზე კიდევ ერთხელ შეგვახსენა ევროპარლამენტის ტერმინოლოგიური მართვის განყოფილების ხელმძღვანელმა.

ცნობისთვის: „ტერმინოლოგიის პოლიტიკის სახელმძღვანელოს“ ქართული თარგმანის პრეზენტაცია გაიმართა III საერთაშორისო კონფერენციაზე – „ტერმინოლოგია – მემკვიდრეობა და თანამედროვეობა“. სამი დღის განმავლობაში მკვლევრები მეცნიერების სხვადასხვა დარგში სადავო თუ ახალი ტერმინების სწორი ფორმით დამკვიდრების საკითხებს განიხილავდნენ. მუშაობდა 5 სექცია, სადაც ქართველ მეცნიერებთან ერთად, სპეციალური მოწვევით, კონფერენციას დაესწრნენ და მოხსენებები წარადგინეს ტერმინოლოგიის საერთაშორისო საინფორმაციო ცენტრის დირექტორმა ქრისტიან გალინსკიმ, ევროპარლამენტის ტერმინოლოგიური მართვის განყოფილების ხელმძღვანელმა როდოლფო მასლიასმა, ევროპის ტერმინოლოგიური მართვის განყოფილების ხელმძღვანელმა ჰენრიკ ჰილსონმა.

„ტერმინოლოგიის პოლიტიკის სახელმძღვანელოს“ ქართული თარგმანი იუნესკოს ეგიდით გამოიცა. ქართული მე-12 ენაა, რომელზეც ითარგმნა ეს სახელმძღვანელო. მასში გადაწყვეტილების მიმღებ პირთათვის კონკრეტული ორიენტირებია მოცემული – თუ როგორ უნდა მოხდეს „ტერმინოლოგიის პოლიტიკის შემუშავება, დაგეგმვა და განხორციელება, რომელიც მიმართულია გარკვეული საზოგადოებისთვის ტერმინოლოგიის შექმნის, მოვლა-პატრონობისა და გამოყენების გონივრულ, თანმიმდევრულ და მართვად  მიდგომაზე“.

„საქართველო ემზადება ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მისაღებად, შესაბამისად, აუცილებელია, რომ ქართული ტერმინოლოგია აღნიშნული პროცესისთვის მზად იყოს.

თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან თანამშრომლობით გვაქვს კონკრეტული სამოქმედო გეგმა – თუ რა ნაბიჯები უნდა გადავდგათ, რომ ევროპული კანონმდებლობის თარგმნის დროს პრობლემებს არ წავაწყდეთ. ამ კონტექსტში ეს სამეცნიერო კონფერენცია უმნიშვნელოვანესია და ჩვენ აქტიურ თანამშრომლობას ვაპირებთ ყველა შესაბამის ქართულ ინსტიტუციასთან“, – განაცხადა ევროპარლამენტის ტერმინოლოგიური მართვის განყოფილების ხელმძღვანელმა როდოლფო მასლიასმა.

საერთაშორისო კონფერენცია თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის, თსუ-ის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტისა და აკაკი წერეთლის სახელობის ქუთაისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ორგანიზებით ჩატარდა.

„მოხსენებები ეთმობა უახლეს მიღწევებსა და სიახლეებს, რომელიც ქართულ ენაზე ტერმინოლოგიის მიმართულებით არსებობს. ზოგადად, არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ტერმინოლოგიის განყოფილება ფლობს ქართულ ტერმინთბანკს, სადაც მუდმივ რეჟიმში მუშავდება ახალი ტერმინები, როგორც ძველი ქართული ენის, ასევე, დიალექტური მონაცემების საფუძველზე და ნელ-ნელა მკვიდრდება ქართულ ენაში“, – აღნიშნა ენათმეცნიერების  ინსტიტუტის დირექტორმა ნანა მაჭავარიანმა.

სამეცნიერო მოხსენებებმა ტერმინოლოგიასთან დაკავშირებული პრობლემატიკის საკმაოდ ფართო სპექტრი მოიცვა – თემატიკა ეხებოდა საკითხებს, რომელიც ენათმეცნიერების კონტექსტში იყო განხილული, მაგალითად:

• „ნაწილაკდართულ ნაცვალსახელებთან და რიცხვით სახელებთან დაკავშირებული ტერმინებისთვის“ (ავტორი – ქეთევან დათუკიშვილი)
• „ქართული ენის წესებით დარღვევით წარმოებული უცხოძირიანი ფსიქოლოგიური ტერმინები“ (ავტორი – ზურაბ ვახანია)
• „რა ენობრივ ერთეულებს უნდა ეწოდოს ომონიმი?“ (ავტორი – ირაკლი სალია)

და ასევე, წარმოდგენილი იყო ახალი კვლევები ამა თუ იმ კონკრეტულ სამეცნიერო დარგში ქართული ტერმინების ფორმულირება-დამკვიდრების მიმართულებით. მომხსენებლებმა ასევე განიხილეს ჟესტური ენისა და რელიგიური ტერმინოლოგიის აქტუალური საკითხებიც:

• „ტერმინოლოგიის საკითხები ქართულ ჟესტურ ენაში“ (ავტორი – თამარ მახარობლიძე)
• „ქართული საავიაციო ტერმინების სარედაქციო საკითხები“ (ავტორები – დავით მეშველიშვილი და ფრიდონ  ბეროშვილი)
• „ქიმიაში, ნანომეცნიერებასა და ნანოტექნოლოგიაში გამოყენებული ზოგიერთი ქართული ტერმინის შესახებ“ (ავტორები – ციური რამიშვილი და ვლადიმერ ციციშვილი)
• „მანქანის ნაწილების ტერმინები, მრავალდარგოვან ტერმინთა ლექსიკონის მასალები“ (ავტორი – ლინდა გიორგაძე)
• „ბარბარიზმები თანამედროვე ქართულ სამშენებლო ლექსიკაში“ (ავტორი – ნონა ქეცბაია)
• „ლიტურგიკული ტერმინოლოგია „მარხვანის“ ქართულ რედაქციაში (ავტორი – თამაზ დევიძე)

არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ტერმინოლოგიის განყოფილება ბოლო 80 წელია ქართული სამეცნიერო ტერმინოლოგიის საკითხებს იკვლევს. აქ ყალიბდება ძირითადი ბაზა, რაც თითოეულ სამეცნიერო დარგის განვითარებას უდევს საფუძვლად. სამეცნიერო დარგების რაოდენობის ზრდის პარალელურად თითოეულ დარგში ტერმინოლოგიის მიმართულებით მომუშავე სპეციალისტების რაოდენობაც იზრდება.

„ყოველ წელს სიახლე გვაქვს, მოდიან სხვადასხვა ახალი დარგის წარმომადგენლები. მინდა გითხრათ, რომ როდესაც დარგობრივ ტერმინოლოგიას ჰყავს თავისი გულშემატკივარი, ის დარგი აუცილებლად განვითარდება და, შესაბამისად, განვითარდება ქართული ენაც. ჩვენ სხვადასხვა დარგის წარმომადგენლების გაერთიანების მიზნით დავაარსეთ საქართველოს ვუკოლ ბერიძის სახელობის ტერმინოლოგიის ასოციაცია, სადაც სხვადასხვა დარგის წარმომადგენლები მუშაობენ და ერთმანეთს ახალი კვლევების შედეგს უზიარებენ“, – განაცხადა თსუ-ს არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ტერმინოლოგიის განყოფილების  ხელმძღვანელმა ლია ქაროსანიძემ.

არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტისა და ვუკოლ ბერიძის სახელობის ტერმინოლოგიის ასოციაციის ერთობლივი ძალისხმევით მოხერხდა „ტერმინოლოგიის პოლიტიკის სახელმძღვანელოს“ ქართულ ენაზე გამოცემა. სახელმძღვანელოს თარგმანი ინსტიტუტის მთავარ მეცნიერ-თანამშრომელს ზაალ კიკვიძეს ეკუთვნის.

„ეს გამოცემა არის არა უბრალოდ  მნიშვნელოვანი, არამედ გამორჩეული ფაქტი, რადგან ეს მხოლოდ 12 ენაზეა მსოფლიოში  თარგმნილი და, მათ შორის, უკვე ქართულ ენაზეც. ვფიქრობ, ეს არის ერთ-ერთი ნაბიჯი, რითაც ევროკავშირს მივუახლოვდით. რა თქმა უნდა, სხვა ნაბიჯებიც გადადგმულია, მაგალითად, თარგმნის საერთაშორისო სტანდარტების დანერგვა, ტერმინთბანკის შემუშავება და ა.შ.

ნებისმიერი სამეცნიერო დარგისთვის ტერმინოლოგიის მოწერისგებას პირველხარისხოვანი მნიშვნელობა აქვს და განსაკუთრებით დღეს, როდესაც თითქმის ყოველდღიურ რეჟიმში იქმნება ახალი დარგები შესაბამისი ქვედარგებით, რაც გამოწვევაა, იქიდან გამომდინარე, რომ ყველა მათგანს თავისი ტერმინოლოგიური და ცნებითი აპარატი მოჰყვება. ვფიქრობ, ჩვენ საქართველოში გვყავს შესაბამისი კვალიფიკაციისა და პროფესიონალიზმის მქონე ადამიანები, რომლებიც ზრუნავენ უცხოური ტერმინების სწორ თარგმანსა და ენაში სწორი ფორმით დამკვიდრებაზე. ეს ამ ტრადიციულ კონფერენციაზეც კარგად გამოჩნდა, მაგალითად, პირდაპირ სამუშაო რეჟიმის დროს გადაწყდა რამდენიმე პრობლემური საკითხი… გვყავს ახალგაზრდა სპეციალისტებიც, რაც ნამდვილად არ გვიტოვებს პესიმიზმის საფუძველს“, – აღნიშნა ზაალ კიკვიძემ.

ტერმინოლოგიის საერთაშორისო საინფორმაციო ცენტრის (Infoterm) დირექტორის კრისტიან გალინსკის თქმით, „ტერმინოლოგიის პოლიტიკის სახელმძღვანელომ“ უკვე მოიტანა როგორც დაგეგმილი, ისე მოულოდნელი შედეგები ტერმინოლოგიის, სოციოლინგვისტიკის, სოციოტერმინოლოგიისა და სტანდარტიზაციის სფეროში: „ვფიქრობ, საქართველოში მის გამოყენებას შეძლებს ყველა ის ადამიანი, რომელიც შესაბამისი პოლიტიკის შემუშავებისას გადაწყვეტილებებს იღებს და, ასევე, აქტიურად გამოიყენებენ ენების ასოციაციებიც, რადგან ყველა საზოგადოებას სჭირდება შესაბამისი პოლიტიკის შემუშავება საკუთარი ენის განსავითარებლად“, – განმარტა ქრისტიან გალინსკიმ.

III საერთაშორისო კონფერენცია „ტერმინოლოგია – მემკვიდრეობა და თანამედროვეობა“ ევროპარლამენტის ტერმინოლოგიური მართვის განყოფილების ხელმძღვანელის როდოლფო მასლიასის ლექციით დასრულდა. მან არნოლდ ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის მკვლევრებთან სამუშაო შეხვედრა გამართა და ლექციის მიმდინარეობისას კი ევროკავშირში მრავალენოვნების, ტერმინოლოგიაში ევროპული ინსტიტუტების თანამშრომლობის, ქართულის, როგორც კანდიდატი ენისა და პროგრამაში – „ტერმინოლოგია საზღვრების გარეშე“ – საქართველოს უნივერსიტეტების მონაწილეობის საკითხები მიმოიხილა.