ნა­ტო ობ­ოლ­აძე

გერ­მა­ნულ-ქარ­თუ­ლი სა­მეც­ნი­ერო პრო­ექ­ტი DAMAST-ის პირ­ვე­ლი ნა­წი­ლი დას­რუ­ლე­ბუ­ლია. სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჰიდ­რო­ელ­ექ­ტრო­სად­გუ­რე­ბის უს­აფ­რთხო და ეფ­ექ­ტუ­რი მუ­შა­ობ­ის­თვის მო­ნი­ტო­რინ­გის უახ­ლე­სი სის­ტე­მა შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლია. 5 წლი­ანი კვლე­ვი­თი და სა­ვე­ლე სა­მუ­შაოების შე­დე­გად გერ­მა­ნელ­მა და ქარ­თველ­მა მეც­ნი­ერ­ებ­მა ენ­გურ­ჰეს­ზე ინ­ოვ­აცი­ური მო­ნი­ტო­რინ­გის ტექ­ნო­ლო­გი­ები და­ნერ­გეს — დაკ­ვირ­ვე­ბა ხმე­ლეთ­ზე, წყალ­ზე და კოს­მო­სი­დან უწყვეტ რე­ჟიმ­ში მიმ­დი­ნა­რე­ობს და მკვლევ­რებს ენ­გუ­რის კაშ­ხლის მდგო­მა­რე­ობ­ის შე­სა­ხებ ზუსტ მო­ნა­ცე­მებს აწ­ვდის.

„კაშ­ხა­ლი, რო­გორც წე­სი, ძველ­დე­ბა და ეს არ არ­ის სა­ოც­რე­ბა, ის ითხოვს რე­აბ­ილ­იტ­აცი­ას და რომ „ვუმ­კურ­ნა­ლოთ, სა­ჭი­როა და­ის­ვას დი­აგ­ნო­ზი, ამ­ის­ათ­ვის გერ­მა­ნე­ლებ­მა დი­დი ღვაწ­ლი გას­წი­ეს. DAMAST-ის 4 მი­ლი­ონი­ანი პრო­ექ­ტი გერ­მა­ნი­ის ფე­დე­რა­ცი­ული რეს­პუბ­ლი­კის გა­ნათ­ლე­ბი­სა და მეც­ნი­ერ­ებ­ის სა­მი­ნის­ტრომ სრუ­ლად და­აფ­ინ­ან­სა“, — ამ­ბობს თსუ გე­ოფ­იზ­იკ­ის ინ­სტი­ტუ­ტის მთა­ვა­რი მეც­ნი­ერ თა­ნამ­შრო­მე­ლი გია მე­ლი­ქა­ძე.

„ჩვე­ნი მი­ზა­ნია ჰიბ­რი­დუ­ლი, გა­ნახ­ლე­ბა­დი ენ­ერ­გო­სექ­ტო­რის გან­ვი­თა­რე­ბა ენ­ერ­გე­ტი­კუ­ლი და­მო­უკ­იდ­ებ­ლო­ბის­თვის. ეს არ­ის ის მზის პა­ნე­ლე­ბი, გე­ოთ­ერ­მუ­ლი წყლე­ბი, ქა­რი და მთა­ვა­რი — ჰიდ­რო­ელ­ექ­ტრო­სად­გუ­რე­ბი, რად­გან და­ნარ­ჩე­ნი სა­მი, ჯერ-ჯე­რო­ბით, ენ­ერ­გე­ტი­კა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვან გავ­ლე­ნას ვერ მო­ახ­დენს“, — გან­მარ­ტავს პრო­ექტ DAMAST-ის კო­ორ­დი­ნა­ტო­რი, თსუ გე­ოფ­იზ­იკ­ის ინ­სტი­ტუ­ტის მეც­ნი­ერ თა­ნამ­შრო­მე­ლი ნი­ნო წე­რე­თე­ლი.

„მიმ­დი­ნა­რე პრო­ექ­ტის კომ­პლექ­სუ­რო­ბა მრა­ვალ საკ­ვან­ძო სა­კითხს მო­იც­ავს, რო­მე­ლიც აქ­ამ­დე არა მხო­ლოდ სა­ქარ­თვე­ლოს, არ­ამ­ედ კავ­კა­სი­ის და მიმ­დე­ბა­რე ქვეყ­ნე­ბის მას­შტა­ბი­თაც არ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ულა. ის ენ­გურ­ჰე­სის თა­ღო­ვა­ნი კაშ­ხლის უს­აფ­რთხო ოპ­ერ­ირ­ებ­ას და შე­საძ­ლო რის­კე­ბის შე­ფა­სე­ბას ემ­სა­ხუ­რე­ბა თა­ნა­მედ­რო­ვე მულ­ტი­დის­ციპ­ლი­ნუ­რი მე­თო­დო­ლო­გი­ით. ცხა­დია, ამ მხრივ პრო­ექ­ტი უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სია პრაქ­ტი­კულ ჭრილ­შიც“, — ამ­ბობს თსუ გე­ოფ­იზ­იკ­ის ინ­სტი­ტუ­ტის მეც­ნი­ერ თა­ნამ­შრო­მე­ლი და­ვით სვა­ნა­ძე.

DAMAST-ის პრო­ექ­ტი გერ­მა­ნი­ის ფე­დე­რა­ცი­ული რეს­პუბ­ლი­კის გა­ნათ­ლე­ბი­სა და მეც­ნი­ერ­ებ­ის სა­მი­ნის­ტროს და­ფი­ნან­სე­ბით გან­ხორ­ცი­ელ­და. გერ­მა­ნი­იდ­ან კვლე­ვით პრო­ცეს­ში კარ­ლსრუ­ეს ტექ­ნო­ლო­გი­ის ინ­სტი­ტუ­ტის მკვლევ­რე­ბი მო­ნა­წი­ლე­ობ­დნენ. პრო­ექ­ტში ქარ­თულ მხა­რეს თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის გე­ოფ­იზ­იკ­ის ინ­სტი­ტუ­ტი­სა და სა­ქარ­თვე­ლოს ტექ­ნი­კუ­რი უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის მკვლევ­რე­ბი წარ­მო­ად­გენ­დნენ.

ინ­ოვ­აცი­ური მო­ნი­ტო­რინ­გის ტექ­ნო­ლო­გი­ები კომ­ბი­ნი­რე­ბუ­ლია — გან­მარ­ტა­ვენ მეც­ნი­ერ­ები — მი­ღე­ბუ­ლი დაკ­ვირ­ვე­ბე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე სცე­ნა­რუ­ლი მო­დე­ლე­ბის შე­მუ­შა­ვე­ბა ხდე­ბა, რო­გორც სე­ის­მუ­რო­ბის სივ­რცით-დრო­ითი გა­ნა­წი­ლე­ბის­თვის, ას­ევე კაშ­ხლი­სა და მიმ­დე­ბა­რე ტე­რი­ტო­რი­ის ლო­კა­ლუ­რი და რე­გი­ონ­ული დე­ფორ­მა­ცი­ის პრო­ცე­სე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის ხორ­ცი­ელ­დე­ბა სე­ის­მო­ლო­გი­ური, მე­ტე­ორ­ოლ­ოგი­ური, გე­ოდ­ეზი­ური და გე­ოლ­ოგი­ური მო­ნა­ცე­მე­ბის მო­პო­ვე­ბა, ტბის და­ნა­ლე­ქი­სა და კაშ­ხლის სტრუქ­ტუ­რა­ში გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული ცვლი­ლე­ბე­ბის გა­ზომ­ვა, და­ხა­სი­ათ­ება. მო­ნი­ტო­რინ­გის ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ში გა­მო­იყ­ენ­ება დის­ტან­ცი­ური ზონ­დი­რე­ბის მე­თო­დი, გა­ზომ­ვე­ბი ჭა­ბურ­ღი­ლებ­ში, სე­ის­მუ­რი ჩა­ნა­წე­რე­ბი, სახ­მე­ლე­თო რა­დი­ოლ­ოკ­აცი­ური ინ­ტერ­ფე­რო­მეტ­რია, წყალ­ქვე­შა დრო­ნი, მრა­ვალ­სხი­ვი­ანი ბა­თი­მეტ­რია, მრა­ვალ­სიხ­ში­რუ­ლი ექ­ოლ­ოკ­ატ­ორი, და­ნა­ლე­ქის და­ხა­სი­ათ­ება და ახ­ალი მი­ნი-სენ­სო­რე­ბი.

„ენ­გურ­ჰე­სის 10 კი­ლო­მეტ­რი­ან რა­დი­უს­ში უნ­იკ­ალ­ური სე­ის­მუ­რი ქსე­ლია და­მონ­ტა­ჟე­ბუ­ლი. სულ 7 სად­გუ­რია, მათ­გან ერთ-ერ­თი აფხა­ზეთ­შია, რო­მე­ლიც ჩვენ­მა გერ­მა­ნელ­მა კო­ლე­გამ და­ამ­ონ­ტა­ჟა. 3 სად­გუ­რი 30 მეტ­რის სიღ­რმის ჭა­ბურ­ღილ­შია, მე­ხუ­თე — 250 მეტ­რი­ან ჭა­ბურ­ღილ­ში. ეს უნ­იკ­ალ­ური შემ­თხვე­ვაა, რად­გან არა თუ სა­ქარ­თვე­ლო­ში, არ­ამ­ედ მთელ პოსტ საბ­ჭო­თა სივ­რცე­შიც კი ას­ეთ სიღ­რმე­ზე სე­ის­მუ­რი აპ­არ­ატ­ურა სა­ერ­თოდ არ ყო­ფი­ლა და­მონ­ტა­ჟე­ბუ­ლი. ენ­გურ­ჰე­სის მარ­ცხე­ნა სა­ნა­პი­რო­ზე 300 მეტ­რი­ან და 90 მეტ­რი­ან ჭა­ბურ­ღი­ლებ­ში გან­თავ­სე­ბუ­ლია უნ­იკ­ალ­ური ბოჭ­კო­ვა­ნი სა­კა­ბე­ლო სის­ტე­მა, რო­მე­ლიც მიკ­რო მი­წის­ძვრებს იწ­ერს. ეს სრუ­ლი­ად ახ­ალი ტექ­ნო­ლო­გიაა და, სა­ქარ­თვე­ლოს გარ­და, მხო­ლოდ იტ­ალი­აშია გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი. ეს სის­ტე­მა სე­ის­მურ სად­გუ­რებ­თან ერ­თად სა­შუ­ალ­ებ­ას გვაძ­ლევს ვა­კონ­ტრო­ლოთ — გა­რე­მო რამ­დე­ნად სე­ის­მუ­რად აქ­ტი­ურია. მიკ­რო მი­წის­ძვრებს, რო­მელ­საც აქ ვაკ­ვირ­დე­ბით, ვერ აფ­იქ­სი­რებს ნა­ცი­ონ­ალ­ური ქსე­ლი”, — ამ­ბობს ნი­ნო წე­რე­თე­ლი.

ენ­გურ­ჰე­სის აუზ­ის ირ­გვლივ უნ­იკ­ალ­ური გე­ოფ­იზ­იკ­ური კვლე­ვე­ბი გან­ხორ­ცი­ელ­და. მეც­ნი­ერ­ებ­მა მთლი­ან­ად შე­ის­წავ­ლეს სამ­გან­ზო­მი­ლე­ბი­ანი რე­ლი­ეფი. თა­ღო­ვა­ნი კაშ­ხლის და ენ­გუ­რის რღვე­ვის სი­ახ­ლო­ვეს გან­თავ­სე­ბუ­ლია 6 მუდ­მივ­მოქ­მე­დი გლო­ბა­ლუ­რი ნა­ვი­გა­ცი­ის სა­ტე­ლი­ტუ­რი სის­ტე­მა (GNSS) — დაკ­ვირ­ვე­ბის სად­გუ­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც აღ­ჭურ­ვი­ლია მსოფ­ლი­ოში ლი­დე­რი კომ­პა­ნია Leica-ის აპ­არ­ატ­ურ­ით. მუდ­მივ­მოქ­მე­დი გლო­ბა­ლუ­რი პო­ზი­ცი­ონ­ირ­ებ­ის სის­ტე­მე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით მო­ნი­ტო­რინ­გის პა­რა­ლე­ლუ­რად, წე­ლი­წად­ში ორ­ჯერ, ენ­გურ­ჰეს­ში წყლის მაქ­სი­მა­ლუ­რი და მი­ნი­მა­ლუ­რი ნიშ­ნუ­ლის მი­ხედ­ვით მიმ­დი­ნა­რე­ობს 10 გე­ოდ­ეზი­ურ წერ­ტილ­ში დაკ­ვირ­ვე­ბა. წერ­ტი­ლე­ბი ისეა გან­თავ­სე­ბუ­ლი, რომ ენ­გურ­ჰე­სის თა­ღო­ვა­ნი კაშ­ხლის მიმ­დე­ბა­რე ლო­კა­ლუ­რი ტექ­ტო­ნი­კუ­რი ერ­თე­ულ­ებ­ის მოძ­რა­ობ­ის შე­ფა­სე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლი ხდე­ბა.

„ამ ეტ­აპ­ზე უკ­ვე და­მონ­ტა­ჟე­ბუ­ლია, რო­გორც გითხა­რით, 6 მუდ­მივ­მოქ­მე­დი და 10 პე­რი­ოდ­ული მო­ნი­ტო­რინ­გის გე­ოდ­ეზი­ური წერ­ტი­ლი; და­მა­ტე­ბით — ინ­ტერ­ფე­რო­მეტ­რი­ული რა­და­რის 4 სა­მო­ნი­ტო­რინ­გო წერ­ტი­ლი კაშ­ხლის სი­ახ­ლო­ვეს. მიმ­დი­ნა­რე­ობს მუდ­მი­ვი მო­ნი­ტო­რინ­გი რო­გორც ტექ­ტო­ნი­კუ­რი ერ­თე­ულ­ებ­ის რხე­ვა­ზე ან გა­და­ად­გი­ლე­ბა­ზე, ას­ევე კაშ­ხლის ტა­ნის ვიბ­რა­ცი­ებ­ზე. ლო­კა­ლუ­რი ტექ­ტო­ნი­კუ­რი ერ­თე­ულ­ებ­ის ქცე­ვა ენ­გურ­ჰე­სის წყალ­სა­ცავ­ში წყლის დო­ნის ცვა­ლე­ბა­დო­ბას­თან პა­რა­ლე­ლუ­რად რომ დად­გინ­დეს და ამ პრო­ცე­სის რე­ალ­ური გა­მომ­წვე­ვი მი­ზე­ზი გა­ვი­გოთ, სა­ჭი­როა უფ­რო ხან­გრძლი­ვი პე­რი­ოდ­ის მო­ნი­ტო­რინ­გი, თუმ­ცა პირ­ვე­ლი წლის მო­ნი­ტო­რინ­გით ჩანს, რომ მუდ­მივ­მოქ­მე­დი GNSS გლო­ბა­ლუ­რი პო­ზი­ცი­ონ­ირ­ებ­ის სის­ტე­მე­ბის წერ­ტი­ლე­ბი გარ­კვე­ულ რე­აგ­ირ­ებ­ას ახ­დე­ნენ წყლის დო­ნის ცვა­ლე­ბა­დო­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად“, — ამ­ბობს და­ვით სვა­ნა­ძე.

კვლე­ვის პირ­ვე­ლა­დი შე­დე­გე­ბი ას­ეთია: იმ შემ­თხვე­ვა­ში, თუ კაშ­ხალ­ში შე­ტა­ნი­ლი ნა­ტა­ნის გა­ტა­ნა არ მოხ­დე­ბა, ენ­გურ­ჰე­სი მომ­დევ­ნო 30 წლის შემ­დეგ მუ­შა­ობ­ას შეწყვეტს, ეს კი ნიშ­ნავს, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს ენ­ერ­გო­სის­ტე­მა, და­ახ­ლო­ებ­ით, 40%-ით შემ­ცირ­დე­ბა, რაც ენ­ერ­გო­კო­ლაფ­სს უდ­რის. თსუ-ის გე­ოფ­იზ­იკ­ის ინ­სტი­ტუ­ტის მკვლე­ვა­რი ნი­ნო წე­რე­თე­ლი ამ­ბობს, რომ ენ­გურ­ჰეს­ზე მო­ნი­ტო­რინ­გის უწყვე­ტო­ბი­სა და შე­ტა­ნი­ლი ნა­ტა­ნის გა­ტა­ნის გეგ­მე­ბის შე­სა­მუ­შა­ვებ­ლად გერ­მა­ნულ მხა­რეს­თან თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის გაგ­რძე­ლე­ბა აუც­ილ­ებ­ელია, რაც დღის წეს­რიგ­ში უკ­ვე დგას და აქ­ტი­ურ­ად გა­ნი­ხი­ლე­ბა. გერ­მა­ნი­აში ვი­ზი­ტი­სას DAMAST-ის მო­ნა­წი­ლე ქარ­თვე­ლი მკვლევ­რე­ბის ან­გა­რი­ში გერ­მა­ნი­ის გა­ნათ­ლე­ბი­სა და მეც­ნი­ერ­ებ­ის სა­მი­ნის­ტრო­ში და­დე­ბი­თად შე­ფას­და, რაც თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის გაგ­რძე­ლე­ბის წი­ნა­პი­რო­ბა გახ­და.

„მთა­ვა­რი ამ­ოც­ანაა დი­დი ჰე­სე­ბის რე­აბ­ილ­იტ­აცია და მა­თი სი­ცოცხლის გა­ხან­გრძლი­ვე­ბა. ენ­გურ­ჰე­სი უნ­იკ­ალ­ურია და მათ­თვის იმ მხრივ არ­ის სა­ინ­ტე­რე­სო, რომ პრაქ­ტი­კუ­ლად თვი­თონ დიდ გა­მოც­დი­ლე­ბას იღ­ებ­ენ, რად­გან გერ­მა­ნი­ას მი­სი ლან­დშაფ­ტი არ აძ­ლევს დი­დი ჰე­სე­ბის აშ­ენ­ებ­ის სა­შუ­ალ­ებ­ას, თუმ­ცა სა­შუ­ალო ჰე­სე­ბი საკ­მა­ოდ ბევ­რი აქ­ვთ. ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით მუ­შა­ობა, გარ­კვე­ული პე­რი­ოდ­ით, შე­ჩე­რე­ბუ­ლი ჰქონ­დათ, თუმ­ცა ახ­ლა აპ­ირ­ებ­ენ — გა­ნა­ვი­თა­რონ. გერ­მა­ნულ მხა­რეს­თან შეხ­ვედ­რა­ზე გა­მო­ით­ქვა მო­საზ­რე­ბა, რომ პრო­ექ­ტი გაგ­რძელ­დეს. და­საწყი­სის­თვის სა­ჭი­როა კონ­ცეფ­ცი­ის შე­მუ­შა­ვე­ბა, თუ რო­გორ მოხ­დე­ბა ენ­გურ­ჰე­სი­დან ნა­ტა­ნის გა­ტა­ნა. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, რომ ნენ­სკრა ჰე­სის მშე­ნებ­ლო­ბა და­იწყო და გა­ჩერ­და, თუმ­ცა სა­მუ­შაოების გაგ­რძე­ლე­ბა­ზე სა­უბ­რე­ბი მიმ­დი­ნა­რე­ობს. DAMAST-ის პრო­ექ­ტი მომ­დევ­ნო ორი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით გაგ­რძელ­დე­ბა. გერ­მა­ნუ­ლი მხა­რის მხარ­და­ჭე­რით სა­ქარ­თვე­ლო­ში შე­მო­ვა 10 სე­ის­მუ­რი სად­გუ­რი, აქ­ედ­ან 5 უშუ­ალ­ოდ ჰე­სის ირ­გვლივ და­მონ­ტაჟ­დე­ბა, ხუ­თი კი — ცენ­ტრა­ლუ­რი სა­ქარ­თვე­ლოს რე­გი­ონ­ში, რა­თა შორ მან­ძილ­ზეც და­იწყოს მო­ნი­ტო­რინ­გი. ას­ევე და­იწყე­ბა გე­ოდ­ეზი­ური სა­მუ­შაოებიც. შე­სა­ბა­მი­სად, რო­დე­საც ნენ­სკრა ჰე­სის მშე­ნებ­ლო­ბა და­იწყე­ბა, ჩვენ უკ­ვე გვექ­ნე­ბა წი­ნას­წა­რი მო­ნა­ცე­მე­ბი არ­სე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ობ­ის შე­სა­ხებ“, — ამ­ბობს ნი­ნო წე­რე­თე­ლი.

სა­ქარ­თვე­ლო­ში ენ­ერ­გე­ტი­კის გან­ვი­თა­რე­ბის მიზ­ნით გერ­მა­ნი­ის ფე­დე­რა­ცი­ული რეს­პუბ­ლი­კის გა­ნათ­ლე­ბი­სა და მეც­ნი­ერ­ებ­ის სა­მი­ნის­ტრო ქარ­თულ მხა­რეს­თან თა­ნამ­შრომ­ლო­ბას კომ­პლექ­სურ ჭრილ­ში გეგ­მავს. კვლე­ვი­სა და კვლე­ვის შე­დე­გე­ბის პრაქ­ტი­კუ­ლი გა­მო­ყე­ნე­ბის გარ­და, თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა გა­ნათ­ლე­ბის სფე­რო­შიც ღრმავ­დე­ბა. დე­და­მი­წის შემ­სწავ­ლე­ლი მეც­ნი­ერ­ებ­ებ­ის მი­მარ­თუ­ლე­ბით სა­ქარ­თვე­ლო­ში ცოდ­ნის ტრან­სფე­რის გა­სა­აქ­ტი­ურ­ებ­ლად ახ­ალი პრო­ექ­ტი DAAD-SDG და­იწყო, რაც თსუ-ს და სა­ქარ­თვე­ლოს ტექ­ნი­კუ­რი უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის სტუ­დენ­ტე­ბის, დოქ­ტო­რან­ტე­ბი­სა და პოს­ტდოქ­ტო­რან­ტე­ბის გერ­მა­ნი­ის ტექ­ნო­ლო­გი­ურ უნ­ივ­ერ­სი­ტეტ­ში სას­წავ­ლო-კვლე­ვით მო­ბი­ლო­ბა­სა და სას­წავ­ლო-სა­მეც­ნი­ერო სა­ზაფხუ­ლო სკო­ლე­ბის ორ­გა­ნი­ზე­ბას ით­ვა­ლის­წი­ნებს.

„ტექ­ნი­კურ უნ­ივ­ერ­სი­ტეტ­ში ჰე­სე­ბის შემ­სწავ­ლე­ლი ცალ­კე მი­მარ­თუ­ლე­ბაა გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი, ამ­იტ­ომ ჩვე­ნი ერ­თობ­ლი­ვი მო­ნა­წი­ლე­ობა ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია. სა­ქარ­თვე­ლოს სჭირ­დე­ბა ენ­ერ­გო­სექ­ტო­რის გან­ვი­თა­რე­ბა, DAAD-SDG კი მორ­გე­ბუ­ლია ახ­ალ­გაზ­რდებ­ზე და ახ­ალ­გაზ­რდა მეც­ნი­ერ­ებ­ის ტრე­ნინ­გებ­ზე, ერ­თობ­ლივ კვლე­ვით პრო­ექ­ტებ­ზე, რაც მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად შე­უწყობს ხელს ქარ­თულ ენ­ერ­გო­სექ­ტორ­ში კვა­ლი­ფი­ცი­ური კად­რე­ბის მომ­ზა­დე­ბას“, — გან­მარ­ტავს ნი­ნო წე­რე­თე­ლი.

DAMAST-ის პრო­ექ­ტის მა­გა­ლით­ზე მეც­ნი­ერ­ებ­მა, ზო­გა­დად, ტექ­ტო­ნი­კუ­რად აქ­ტი­ურ რე­გი­ონ­ებ­ში არ­სე­ბულ ჰე­სებ­ზე ეფ­ექ­ტუ­რი მო­ნი­ტო­რინ­გის კონ­ცეფ­ცი­ები შე­იმ­უშ­ავ­ეს, რაც მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად გააუმჯობესებს რის­კის მე­ნეჯ­მენ­ტს ად­რე­ული გა­მაფ­რთხი­ლე­ბე­ლი სის­ტე­მის სა­შუ­ალ­ებ­ით. შე­სა­ბა­მი­სად, მეც­ნი­ერ­ები პრო­ექ­ტის შე­დე­გებს მსგავ­სი ალ­პუ­რი და სე­ის­მუ­რად აქ­ტი­ური სხვა რე­გი­ონ­ებ­ის­თვი­საც გა­მო­იყ­ენ­ებ­ენ.