ნა­ტო ობ­ოლ­აძე

ივ­ირ­ონ­ის მო­ნას­ტერ­ში და­ცუ­ლი ყვე­ლა ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ხელ­ნა­წე­რია სრუ­ლად აღ­წე­რი­ლი ქარ­თვე­ლი და უცხო­ელი მეც­ნი­ერ­ებ­ის მრა­ვალ­წლი­ანი თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის შე­დე­გად ინ­გლი­სურ ენ­აზე გა­მო­ცე­მულ წიგ­ნში „Catalogue of the Georgian Manuscripts, Holy Monastery of Iviron“ (ავ­ტო­რე­ბი: Jost Gippert, Bernard Outtier, Sergey Kim, et al.). 1064-გვერ­დი­ანი წიგ­ნი აღ­ნიშ­ნუ­ლი კო­ლექ­ცი­ის პირ­ველ ან­ალ­იტ­იკ­ურ აღ­წე­რი­ლო­ბას წარ­მო­ად­გენს (სულ 95 ერ­თე­ული). კა­ტა­ლოგს ახ­ლავს რამ­დე­ნი­მე და­ნარ­თი, ინ­დექ­სე­ბი და ილ­უს­ტრა­ცი­ები.

სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მეც­ნი­ერო პრო­ექ­ტს გერ­მა­ნე­ლი პრო­ფე­სო­რი იოსტ გი­პერ­ტი ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და. პრო­ექ­ტში მას­თან ერ­თად მო­ნა­წი­ლე­ობ­დნენ ბერ­ნარ უტიე, სერ­გეი კი­მი, გი­ორ­გი­ოს ბუ­და­ლი­სი, კ. კე­კე­ლი­ძის სა­ხე­ლო­ბის ხელ­ნა­წერ­თა ერ­ოვ­ნუ­ლი ცენ­ტრის მეც­ნი­ერ­თა ჯგუ­ფი — ქე­თე­ვან ას­ათი­ანი, მა­ნა­ნა დო­ლა­ქი­ძე, ლა­ლი ჯღა­მაია, მაია კა­რა­ნა­ძე, მი­ხე­ილ ქავ­თა­რია, ლი­ლი ხევ­სუ­რი­ანი, ლია კიკ­ნა­ძე, თი­ნა­თინ ცე­რა­ძე და ივ­ანე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის მკვლე­ვარ­თა ჯგუ­ფი — მზე­ქა­ლა შა­ნი­ძე, და­რე­ჯან თვალ­თვა­ძე, ეკა კვირ­კვე­ლია, სო­ფიო სარ­ჯვე­ლა­ძე, თი­ნა­თინ ჯი­ქუ­რაშ­ვი­ლი, ცი­ცი­ნო გუ­ლე­და­ნი და გი­ორ­გი ლომ­სა­ძე.

„ათ­ონ­ის ქარ­თველ­თა მო­ნას­ტე­რი, „ივ­ირ­ონი“, რო­მე­ლიც და­არ­სე­ბუ­ლია 980-983 წლებ­ში წმ. იოანე მთაწ­მინ­დი­სა და ღირ­სი მა­მის იოანე-თორ­ნი­კეს მი­ერ, სიწ­მინ­დეს წარ­მო­ად­გენს ყვე­ლა ქრის­ტი­ან­ის­თვის, გან­სა­კუთ­რე­ბით ქარ­თვე­ლე­ბის­თვის. ივ­ირ­ონ­ის ბიბ­ლი­ოთ­ეკ­აში ინ­ახ­ება ქარ­თველ­თა მი­ერ სა­უკ­უნ­ეთა გან­მავ­ლო­ბა­ში შექ­მნი­ლი სა­გან­ძუ­რი — „ხე­ლით წე­რი­ლი გან­ძი“, ხელ­ნა­წე­რი წიგ­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც, ძი­რი­თა­დად, X-XII სა­უკ­უნე­ებ­ისაა და რო­მელ­თა ნა­წი­ლი იქ­ვე, ივ­ირ­ონ­შია გა­და­წე­რი­ლი. ხელ­ნა­წერ­თა ამ კო­ლექ­ცი­ის შე­სა­ხებ ცნო­ბე­ბი სა­ქარ­თვე­ლო­ში ად­რე­ვე ქვეყ­ნდე­ბო­და (ტი­მო­თე გა­ბაშ­ვი­ლი, პლა­ტონ იოს­ელი­ანი, ნი­კო მა­რი და სხვ. ), თუმ­ცა ინ­ფორ­მა­ცია ფრაგ­მენ­ტუ­ლი იყო. კო­ლექ­ცი­ის სრუ­ლი, მაგ­რამ მოკ­ლე აღ­წე­რი­ლო­ბა XIX სა­უკ­უნ­ის 80-იან წლებ­ში შე­ად­გი­ნა და გა­მოს­ცა ალ­ექ­სან­დრე ცა­გა­რელ­მა, შე­და­რე­ბით ვრცლად და სის­ტე­მუ­რად ხელ­ნა­წე­რე­ბი XX სა­უკ­უნ­ის 30-იან წლებ­ში აღ­წე­რა რო­ბერტ ბლე­იკ­მა. მაგ­რამ აშ­კა­რად იგ­რძნო­ბო­და ათ­ონ­ური კო­ლექ­ცი­ის ხელ­ნა­წერ­თა ახ­ალი, უფ­რო სრულ­ყო­ფი­ლი და სრუ­ლი ან­ალ­იტ­იკ­ური კა­ტა­ლო­გის შედ­გე­ნის სა­ჭი­რო­ება. სწო­რედ ას­ეთი გა­მო­ცე­მა მომ­ზად­და უცხო­ელი და ქარ­თვე­ლი მეც­ნი­ერ­ებ­ის მი­ერ ათ­ონ­ის მო­ნას­ტრის ბე­რებ­თან თა­ნამ­შრომ­ლო­ბი­თა და მხარ­და­ჭე­რით. წიგ­ნიც ათ­ონ­ის მთა­ზე გა­მო­იცა. შე­თან­ხმე­ბის მი­ხედ­ვით, კა­ტა­ლო­გი მო­მა­ვალ­ში ბერ­ძნულ და ქარ­თულ ენ­ებ­ზეც უნ­და გა­მო­იც­ეს. ქარ­თულ ენ­აზე გა­მო­ცე­მის პრო­ცე­სი უკ­ვე დაწყე­ბუ­ლია, მას კ.კე­კე­ლი­ძის სა­ხე­ლო­ბის ხელ­ნა­წერ­თა ერ­ოვ­ნუ­ლი ცენ­ტრი ამ­ზა­დებს და ალ­ბათ მა­ლე იხ­ილ­ავს დღის სი­ნათ­ლეს.

ახ­ალ გა­მო­ცე­მა­ში ხელ­ნა­წე­რე­ბის შე­სა­ხებ სრუ­ლი ინ­ფორ­მა­ციაა მო­ცე­მუ­ლი, გარ­და ხელ­ნა­წე­რის შე­სა­ხებ ძი­რი­თა­დი ცნო­ბე­ბი­სა (რო­გო­რი­ცაა თა­რი­ღი, სა­წე­რი მა­სა­ლა, ზო­მე­ბი, გა­დამ­წე­რი და ა.შ.), გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლია ყვე­ლა ან­დერ­ძი, მი­ნა­წე­რი, მარ­გი­ნა­ლუ­რი შე­ნიშ­ვნა, წარ­მოდ­გე­ნი­ლია ვრცე­ლი ბიბ­ლი­ოგ­რა­ფი­აც. სი­ახ­ლეს წარ­მო­ად­გენს ის ფაქ­ტიც, რონ აქ­ამ­დე გა­მო­ცე­მულ კა­ტა­ლო­გებ­ში 86 ხელ­ნა­წე­რი იყო აღ­წე­რი­ლი, მუ­შა­ობ­ის პრო­ცეს­ში გა­მოვ­ლინ­და კი­დევ 9 მა­ნუს­კრიპ­ტი, რო­მელ­თა აღ­წე­რი­ლო­ბა პირ­ვე­ლად ქვეყ­ნდე­ბა.

წიგ­ნის გა­მო­ცე­მით უდ­იდ­ესი მნიშ­ვნე­ლო­ბის საქ­მე გა­კეთ­და, რად­გან გა­მო­ცე­მა, ფაქ­ტობ­რი­ვად, სრულ წარ­მოდ­გე­ნას გვიქ­მნის ხელ­ნა­წე­რე­ბის შე­სა­ხებ, რაც მათ­ში და­ცუ­ლი ტექ­სტე­ბის შემ­დგო­მი დე­ტა­ლუ­რად შეს­წავ­ლის­თვის აუც­ილ­ებ­ელი წი­ნა­პი­რო­ბაა. მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ის­იც, რომ პრო­ექ­ტის ფარ­გლებ­ში დამ­ზად­და ხელ­ნა­წერ­თა ციფ­რუ­ლი ას­ლე­ბი, 40000 მა­ღა­ლი გარ­ჩე­ვა­დო­ბის ფე­რა­დი სუ­რა­თი ყვე­ლა ხელ­ნა­წე­რი­სა, რო­მელ­თაც მე, მა­გა­ლი­თად, ვე­რას­დროს ვერ და­ვი­ჭერ ხელ­ში, რად­გან და­ვი­ბა­დე ქა­ლად (ათ­ონ­ის მთა­ზე ქა­ლე­ბის ჩას­ვლა აკ­რძა­ლუ­ლია)“, — აცხა­დებს პრო­ექ­ტის კო­ორ­დი­ნა­ტო­რი თსუ-ს მხრი­დან, პრო­ფე­სო­რი და­რე­ჯან თვალ­თვა­ძე.

წიგ­ნი „Catalogue of the Georgian Manuscripts, Holy Monastery of Iviron“ ფოლ­კსვა­გე­ნის ფონ­დის და­ფი­ნან­სე­ბულ სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მეც­ნი­ერო პრო­ექ­ტის ფარ­გლებ­ში მომ­ზა­და და ივ­ირ­ონ­ის მო­ნას­ტრის გა­მომ­ცემ­ლო­ბამ გა­მოს­ცა.